| Fragment uit Den Boomgaert der Wapenen uit 1567 |
| Fragment uit Den Boomgaert der Wapenen uit 1567 |
De tekst "Bande d'or & de gueulles chef d'or", betekent gouden diagonale stroken (bandes) omzoomd in keel (gueules=rood) met een schildhoofd in goud (vert. Vic Poolen, Gouda)
Oftewel: roodgele diagonalen met een geel dak
Het wapenboek van Lautte
Het boek van Jan Lautte uit juli 1567 is het eerste gedrukte wapenboek en tevens het oudstbekende met het wapen Haneghem
Het boek is authentiek, er zijn vele exemplaren bewaard, o.a. in de Universiteit Gent met bibliografische gegevens uit 2008, het wordt genoemd op Wikipedia
Het wapenboek bevat vooral familiewapens en enkele wapens van overheden
Jean Lautte was een Gents rederijker en diaken van de Hervormde gemeente te Gent
Op 19 september 1567 werd hij door de Inquisitie gevangen genomen en eindigde 25 januari 1569 op de brandstapel (De historie der hervormde kerk te Gent, p.26)
Er is enige twijfel of Jean Lautte de echte schrijver was; volgens wapenkenner Van den Eeckhout zijn grote delen overgenomen uit het wapenboek Goemanne Potter (1557)
In feite heeft Jean Lautte alleen het voorwoord geschreven en in dat voorwoord verwijst hij steevast naar "de drukker"
Een andere Gentse rederijker, Marc van Vaernewyck (1516-1569), claimde ook het schrijverschap van Den Boomgaert
Latere wapenboeken met het wapen
De Catalogue des manuscrits de la Bibliotheque royale de Belgique is een index van oude boeken over heraldiek en wapenschilden op kbr.be
De 12e druk uit 1936 van Fred. Lyna is door de universiteitsbibliotheek van Toronto gescand en als pdf en txt op internet gezet
Voorin staat een omnummer-tabel voor de diverse bibliotheek-systemen
Ondanks (of juist door) de vrij grote (gedrukte!) oplage zit het boek van Lautte niet in de collectie van kbr.be
Er zijn op kbr.be drie officiele wapenboeken met het wapen:
7537 p279 r31 vermeldt het wapen op f.86v in:
7537. (II. 2550) Armorial des Pays-Bas, 17e eeuw, 234 bladen
Op die pagina staat inderdaad onder nummer 204 het bewuste wapen
Opvallend: de kleuren van de diagonalen zijn net andersom als in een - achteraf met de hand - ingekleurd exemplaar van het wapenboek van Lautte
De KBR dateert het wapenboek op 1700-1730
7543 p300 r39 vermeldt het wapen op f.18 in:
7543. (19281) Armorial des Pays-Bas, 18e eeuw, zelfde titel als de voorgaande, 105 bladen
Armoiries coloriées des familles suivantes: (...) f.18 Hanegem
Opvallend zijn een weggevallen h en drie gele banden met daaromheen vier rode banden
7521 p187 r40 vermeldt het wapen op f.180 in:
7521. (18026) Laurent le Blond (1) Armorial de l'Europe, mogelijk deels gebaseerd op de Boomgaert
NB de naam Laurent le Blond zelf wordt nergens genoemd, het is meer een werknaam want er zijn twijfels over de juiste naam
De inhoud is getrokken uit de Boomgaert, blijkens de volgende voetnoten bij p173:
(1) F. 173, se lit la note : Cecy est tiré hors le Jardin d'Armoiries, imprimé a Gand 1567 Sauf trespeu d'additions II s'agit ici de l'ouvrage : Le jardin d'armoiries, den boomgaert der Wapenen Ghendt, Gher. Salenson, 1567.
(2) L'auteur ne respecte pas toujours l'ordre observé dans le. Jardin d'armoiries (cf supra) ; il omet certaines familles, sans raison apparente et en ajoute quelques nouvelles. Il a modifié légerement l'orthographe de certains noms, en remplacant notamment l'y par l'i ; par contre, il reproduit avec fidélité les nombreuses erreurs de son modele. Il ne nous appartient pas d'y rien changer; mais nous signalons les principales variant
In De Navorscher uit 1936 staat op pagina 207 een (deels foutieve) beschrijving van het wapen
De Navorscher was geen echt wapenboek maar een papieren "forum" van weetgierige leken onderling
Datering
Een wapen is niet te verwarren met adel; op het eind van de middeleeuwen was er van de wapendragers hooguit één procent ook van adel, de rest had alleen een wapen
Het wapen Haneghem in de Boomgaert van Lautte uit 1567 valt daar ook onder te scharen, gezien het niet verschijnen in wapenboeken ervoor en wel verschijnen erna:
- in het ervóór verschenen Goemanne - de Potter (1500) staat het niet, terwijl Lautte bijna de helft van de wapens zou hebben overgenomen uit Goemanne - de Potter
- in enkele erna verschenen wapenboeken uit 17e en 18e eeuw staat het wel
Overigens bedacht dient te worden dat wapenboeken altijd fors achterlopen op de maatschappelijke realiteit; rond 1700 was er geen plaats of familie Haneghem meer
De kleuren
Het wapen bestaat uit 3+3 diagonale strepen, maar is het nu rood met gele strepen of geel met rode strepen?
Voor heraldische kleuren bestaat een afgesproken werkwijze om ze in een ongekleurde tekening weer te geven. In de tijd van Lautte bestond die methode echter nog niet
Er zijn drie interpretaties van de kleuren:
- het wapen in kleur in "Armorial des Pays-Bas 17e eeuw": 3 rode resp. 3 gele banden
- het wapen in kleur in "Armorial des Pays-Bas 18e eeuw": 4 rode resp. 3 gele banden
- een achteraf ingekleurd exemplaar van de Boomgaert bevat 3 gele resp. 3 rode banden; onzeker of dat willekeurig is of op basis van bepaalde feiten
| Fragment uit een exemplaar van de Boomgaert dat men later heeft ingekleurd |
De betekenis van de kleuren en het schildhoofd
De betekenis van de kleuren is onbekend; er is geen relatie bekend met Avesnes of andere wapens met roodgele diagonalen
De betekenis van het gele schildhoofd is onbekend; volgens de theorie was een schildhoofd een soort teken van aanhankelijkheid
De plaats
Er staat geen Van in de naam van het wapen dus het wapen lijkt naar een plaats te verwijzen. Lijkt want met de Van werd in wapenboeken slordig omgesprongen
Er zijn drie candidaten voor de plaats:
- de stad Gent, zijnde de plaats van uitgave van het wapenboek en woonplaats van een uitgestorven familie Van Haneghem
- de streek ten noorden van Rijsel, met gelijksoortige wapenkleuren (tóch Avesnes?) en enkele vage voorkomens van de familienaam (Pascili, Martijnne, Anegem)
- de streek rond Œudeghien, de valsemunter Joannes Quequin zou er zijn geboren in Haeneghem en gelijkklinkende familienamen Hunenghien (1275) en Henneghien (heden)